Qonşu şamına ümid olan şamlı lider - Bəşər Əsəd yaman yerdə axşamlayıb

Bəşər Əsəd Suriyanın 16-cı prezidentidir. Ondan əvvəl bu dövlətə 29 il boyunca (1971-2000-ci illərdə) onun atası Hafiz Əsəd rəhbərlik edib.

Əsəd ailəsinin 53 ildir davam edən hakimiyyəti bu günlərdə yeni sınağa məruz qalıb və güman edilir ki, bu dəfə həm ölkədaxili siyasi qüvvələrin, həm də xarici dövlətlərin elan edilməmiş anti-Əsəd koalisiyasının ardıcıl zərbələri Suriyada hakimiyyət dəyişikliyinə gətirib çıxaracaq. Ölkənin ən böyük şəhərini - Hələbi götürən müxaliflər əldə etdikləri ilə qane olana oxşamırlar.

Suriya əsrlər boyunca Osmanlı imperiyasının müstəmləkəsi olub. Sonra bu regiona Fransa yerləşib və 1941-ci ildə Fransa Suriyaya müstəqillik verib.

1941-ci ildən 1971-ci ilə qədər keçən dövrdə Suriyada qeyr-sabitlik hökm sürüb və dəfələrlə hakimiyyət dəyişikliyi olub, 14 dövlət başçısı bir-birini əvəz edib. 30 ildə 14 prezident dəyişən Suriya sonrakı 53 ildə hakimiyyət dəyişikliyi sarıdan sabit dövrə qədəm qoyub.

Bəşərə Əsədə qədər Suriyanı idarə edənlərin tam əksəriyyəti hərbçilər, generallar olub və onların hamısını Fransa ilə xüsusu tellər bağlayıb. Başqa sözlə, Suriyada hakimiyyətdə olanlar həmişə Parisə baxıb düzləniblər. Elə Əsəd ailəsinin də Fransa ilə bağlılığı möhkəm idi.

Bəşər Əsəd hakimiyyətə 35 yaşında gəlib. Hazırda 60 yaşının 3 ayını geridə qoyan və marşal rütbəsi daşıyan B.Əsəd artıq 24 ildir ki, Suriyanı idarə edir. O, bu illər ərzində 9 dəfə baş nazir dəyişib.

Bəşər Əsədin hakimiyyətinin son 13 ili vətəndaş müharibəsi şəraitində keçib. Bu dövrdə Suriya bəzi vaxtlarda 5 yerə parçalanıb, 17 milyonluq əhalinin 4-5 milyonu xarici ölkələrə dağılışıb.

Bir ara İŞİD Suriyanın üçdə bir hissəsindən çoxuna nəzarət edirdi. İŞİD abbreviaturasının açması İraq-Şam İslam Dövləti idi və bu söz birləşməsindəki “Şam” kəlməsi Suriyanın və onun paytaxtı Dəməşqin qədim adıdır.

ABŞ və Avropa dövlətləri tərəfindən himayə olunan kürdlər də Suriyanın dağıdılması prosesindən öz paylarını götürmək, ölkə ərazisində ya müstəqil kürd dövləti, ya da geniş səlahiyyətlərə malik kürd muxtariyyatı (İraq Kürdüstanı kimi) yaratmaq istəyirdilər. Ancaq Türkiyə bunu özünə təhlükə kimi gördüyündən separatçı kürdlərin niyyətlərinin qarşısına sipər çəkdi və çəkməkdədir.

Suriya hakimiyyəti, eləcə də Bəşər Əsəd kürd peşmərgələrin nəzarət etdiyi regionlara girə bilməsə də, Türkiyənin həmin nahiyələrə hərbi müdaxilə etməsinə qarşı tez-tez sərt bəyanatlar səsləndirməkdə davam edir.

Bu təlatümlü keçən 13 ildə Bəşər Əsədin Suriyada hakimiyyətdə qalması Rusiya və İranın müdaxiləsi sayəsində baş tutub. İran sünni məzhəbinə etiqad edən müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi ölkədə şiə-ələvi təriqətinə mənsub bir adamın hakimiyyətdə olmasını vacib sayırsa, Rusiya Qərbin bu bölgəyə nüfuz etməsini istəmədiyindən Əsəd rejiminə dəstək verir.

Hər iki ölkənin hərbi qüvvələri Suriyada Bəşər Əsədin əleyhdarlarına qarşı hərbi əməliyyatlar keçirir, onlara ağır zərbələr vurur, bu yolla onun hakimiyyətinin ömrünü uzadırdılar.

Ancaq son iki ildə vəziyyət bir xeyli dəyişib. Rusiyanın başı öz müharibəsinə - Ukraynada apardığı “xüsusi hərbi əməliyyat”a qarışdığı üçün Suriyaya lazımi diqqət yetirə bilmir. Bu gün Moskvanın özünə xarici hərbi yardım lazımdır və bu məqsədlə Şimali Koreya ordusunun hərbi birləşmələrindən istifadə edir.

İran isə bu il Suriyada ağır zərbələrə məruz qalıb, Dəməşqdə konsulluğu vurulub, diplomatları və generalları öldürülüb. İsrail bununla göstərir ki, İran Suriyada əvvəlki illərdə olduğu kimi ötkəm ola bilməyəcək.

Bəşər Əsədin hərbi cinayətlər törətməsi barədə ittihamlar var. Suriyada gedən vətəndaş müharibəsi zamanı saxlanılan ən azı 10 Avropa vətəndaşının Əsəd rejimi tərəfindən işgəncələrə məruz qaldığı bildirilir. Bundan başqa, Əsəd qüvvələrinin silahlı müxalifətçilərin nəzarətində olan regionlara hücumu zamanı on minlərlə dinc sakinin qətlə yetirilməsi halları var. Suriyadan milyonlarla insanın qaçqın düşməsinin əsas səbəbi də budur. Onlar hökumət qüvvələrinin ağına-bozuna baxmadan qiyamçı bölgələrin bütün əhalisini güllələmələrinə görə yaşayış yerlərini kütləvi tərk ediblər.

Son 6-7 ildə Bəşər Əsədin sağlıq durumunun kafi olmadığı barədə beynəlxalq mediada müxtəlif materiallar gedib. 2017-ci ildə “Əl Ərəbiyyə” telekanalı Suriya prezidentinin qidaya qoyulmuş zəhərlə zəhərləndiyini bildirib. Livanın “Əl-Mustaqbal” qəzeti Suriya liderinin beyin insultundan əziyyət çəkdiyini yazıb. Britaniyanın “İndependent” nəşri Suriya prezidentinin əsəb iflici ilə xəstəxanaya yerləşdirildiyini, nəticədə Əsədin sol gözünün öz-özünə açılmadığını yazıb. Qəzet həmçinin rus həkimlərin təcili olaraq Suriyaya uçduğunu bildirib.

Ancaq B.Əsədin görüşləri, səfərləri göstərir ki, bu cür xəbərlər xeyli dərəcədə əsassızdır, ya da çox şişirdilib. Bəşər Əsəd ağır xəstəyə oxşamır. Ağır xəstə olan onun başçılıq etdiyi dövlətdir. O, artıq bu dövləti idarə edə bilmir. Suriya qurdlar süfrəsinə qoyulmuş şikara çevrilib.

İndiyədək dinc hakimiyyət dəyişikliyi görməyən, ölkə rəhbərliyinin həmişə ya dövlət çevrilişləri, ya da sui-qəsdlər nəticəsində formalaşdığı Suriyada, görünür, bu dəfə də elə olacaq.

Tarix: 2-12-2024, 12:29 Oxunub: 4